Kleuters die Engels leren: is dat zinvol?

Steeds meer kleuters krijgen Engels op school, want ze moeten zo goed mogelijk worden voorbereid op de toekomst, die alleen maar internationaler wordt. Schattig natuurlijk, zo’n kleintje dat vrolijk one, two, three… brabbelt. Maar heeft het nut om er al zó vroeg mee te beginnen?

Gek genoeg herinner ik me mijn allereerste Engelse les op de basisschool nog goed. We leerden een oud liedje: London’s burning. Ik denk dat ik als tienjarige bloedserieus en uit volle borst heb meegezongen. Want ik vond het maar wat stoer en interessant dat ik Engels ging leren. Maar als ik nadenk over de Engelse lessen die daarna kwamen, popt er weinig op in mijn geheugen. Zouden ze mijn Engelse taalvaardigheid hebben opgekrikt? Zijn ze van invloed geweest op mijn cijfers bij Engels op de middelbare school? Ik waag het te betwijfelen … Misschien is dat ook niet zo gek. Het was 1987 en basisscholen waren nog maar een jaartje wettelijk verplicht om Engels te geven vanaf groep 7. Mijn meester was vast nog wat onwennig. En zijn eigen Engels? Dat was misschien ook niet je-van-het.

Spelenderwijs

Tegenwoordig zijn scholen er volop aan gewend om vanaf groep 7 Engels te geven. Sterker nog: er zijn steeds meer scholen die Engels geven vanaf de kleutergroepen. Van de ongeveer zevenduizend basisscholen doen dat er nu al zo’n duizend. Dat is niet verplicht, het mág. En de kans is groot dat steeds meer scholen ervoor gaan kiezen. Kort geleden drukte een belangrijke commissie de onderwijsstaatssecretaris op het hart: wil je kinderen goed voorbereiden op de toekomst, laat basisscholen dan zo vroeg mogelijk, het liefst in groep 1, onderwijs in Engels geven. Dat klinkt logisch, maar wat hebben jonge kinderen er precies aan?

Klaas Hoorn is opleidingsdocent aan de Marnix Academie (een pabo in Utrecht) en eindauteur van My name is Tom, een Engelse methode voor de basisschool die start in groep 1. Hij vindt het waardevol dat 4- en 5-jarigen Engels leren: “Kinderen van nu zijn wereldburgers! Engels hoort daarbij. Basisscholen kiezen trouwens ook wel eens voor een andere vreemde taal. In de grensgebieden zie je dat scholen Duits geven. Maar Engels is het populairst en dat is logisch. Kinderen groeien op met internet en sociale media. Impliciet leren ze al veel Engels en daar willen scholen bij aansluiten. En als kinderen later in het bedrijfsleven terecht komen, is Engels belangrijk.”

“Kinderen van nu zijn wereldburgers! Engels hoort daarbij”

Vroeg beginnen is goed, vindt Klaas, omdat kinderen tussen 0 en 7 jaar weinig moeite hebben met het leren van een andere taal. “Ze pikken gemakkelijk klanken en de structuur van taal op. Het is echt een cadeautje dat kinderen zo taalgevoelig zijn. Dat cadeautje moeten we uitpakken, dat verdienen ze.”

Klaas benadrukt dat kleine kinderen spelenderwijs Engels leren. En bij kleuters gaat het alleen om het praten en het luisteren: “Je doet spelletjes met ze, je leest een verhaal voor, je praat met ze.”

Lijnrecht tegenover elkaar

Ook al gaat het leren via leuke spelletjes, niet iedereen is er fan van. Als je je verdiept in Engels voor kleuters, kom je er al snel achter dat deskundigen soms lijnrecht tegenover elkaar staan. Cornée van der Wind-Ferreira – onderzoeker en PhD-student aan de University of Reading in Engeland – is zo’n deskundige. Ze doet literatuuronderzoek naar de taalontwikkeling van kinderen en is stellig: “Aanvankelijk dacht ik ook: Engels aan kleuters, dat ís het. Maar op grond van onderzoek denk ik er nu anders over. Er is geen bewijs dat het helpt om in groep 1 te beginnen met Engels.”

“Er is geen bewijs dat het helpt om in groep 1 te beginnen met Engels”

Cornée geeft aan dat als je Engels geeft aan jonge kinderen, je het vooral goed moet doen, en daar ontbreekt het vaak aan. Ze noemt drie factoren:
1) juffen en meesters moeten zelf goed Engels kunnen;
2) ze moeten weten hoe kinderen een vreemde taal leren en daar in hun aanpak op aansluiten;
3) je moet véél tijd aan Engels besteden.

“Het klopt dat jonge kinderen taalgevoelig zijn, maar ze hebben wel gruwelijk veel tijd nodig. Eén lesuur in de week voor kleuters is een druppel op de gloeiende plaat”, zegt ze. “Jonge kinderen moeten heel veel blootgesteld worden aan Engels, anders zakt het weg.”

Klaas beaamt dat. Hij vindt dat scholen Engels onderwijs serieus moeten aanpakken: “Er is veel materiaal voor het digibord waarbij kinderen naar een native speaker kunnen luisteren. Maar dat materiaal gebruiken leerkrachten vaak verkeerd. Ze zetten de fragmenten aan en vragen achteraf: welke nieuwe woorden heb je geleerd? Maar het is belangrijk dat ze zelf in het Engels met de klas communiceren. Als ze dat lastig vinden, moeten ze op Engelse les.”

Spreekangst

Cornée heeft haar eigen twee zoons van jongs af aan gestimuleerd om Engels te praten. “Toen mijn oudste kleuter was, merkte ik dat hij helemaal niet met Engels bezig wilde zijn. Kleuters zijn egocentrisch, hun wereld is nog klein. Ze kunnen zich bovendien niet lang concentreren. Mijn kinderen raakten pas geïnteresseerd in groep 5. Op die leeftijd krijgen ze een wijdere blik op de wereld. En hebben ze literacy skills: ze kunnen lezen, schrijven, zich concentreren. Ze weten waar Engeland ligt en hebben nieuwsbegrip. Als kinderen ouder zijn, leren ze sneller Engels. Dat toont onderzoek aan.”

Klaas reageert: “De vraag is of onderzoeken nu al een goed beeld kunnen geven van wat acht jaar Engels op de basisschool oplevert. Vroeg Engels staat in de kinderschoenen en is nog volop in ontwikkeling. De meeste onderzoeken gaan bovendien vooral over de hoeveelheid Engelse woordjes die kinderen kennen. Er is nog geen onderzoek gedaan naar wat het oplevert aan zelfvertrouwen om je in een vreemde taal uit te drukken. Tieners leren misschien beter Engels, maar ik zie ook dat ze zich ongemakkelijk voelen om zich in het Engels uit te drukken. Als kinderen zonder spreekangst naar het voortgezet onderwijs gaan, is dat grote winst.”

“De vraag is of onderzoek nu al een goed beeld kan geven van wat acht jaar Engels op de basisschool oplevert”

Steun je kind

De meningen over Engels aan kleuters zijn verdeeld, en dat is vast ook een van de redenen waarom de ene basisschool er wel mee begint in groep 1 en de andere niet. Cornée vindt: als de basisschool van jouw kind niet met Engels start in de kleuterklas, is er geen man overboord. “Op latere leeftijd kan je kind ook goed Engels leren, taalontwikkeling staat nooit stil. En denk ook eens na over de vraag: wat wil je dat de school je kind meegeeft? Zijn vakken als muziek en kunst niet vormender dan het leren van Engels?”

En als je kleuter wel tellend thuis komt: one, two, three …? Cornée: “Kijk dan goed of de school het Engelse onderwijs goed aanpakt. Krijgt je kind elke week Engels? Heel snel valt juist die les uit. En zorg ervoor dat het Engels bij je kind niet wegzakt. Dus steun je kind en toon belangstelling. Wees niet negatief. Soms zeggen ouders: ik was vroeger niet goed in Engels, dus mijn kind zal het ook wel niet kunnen. Of: ik spreek geen Engels, maar ik ben toch goed terecht gekomen? Dat breekt af, dan krijgt je kind geen ruimte om te groeien.”

“Op latere leeftijd kan je kind ook goed Engels leren, taalontwikkeling staat nooit stil”

Zing lekker met ze mee

Bij de methode My name is Tom hoort een suitcase voor thuis. Volgens Klaas kunnen ouders en kinderen daar volop mee aan de slag. “Daar zitten allerlei leuke, korte spelletjes in. Maar er zijn ook mooie prentenboeken die je kunt voorlezen. Op televisie kun je Engelstalige kinderfilmpjes opzoeken en op YouTube vind je leuke liedjes. Zing lekker met ze mee! Het is echt belangrijk ze onder te dompelen in Engels.”

Wat kun je doen als je eigen Engels niet echt om over naar huis te schrijven is? Klaas: “Let erop dat je niet in krom Engels met je kinderen communiceert, dat is niet goed. Laat je kinderen vooral naar Engelse liedjes luisteren en filmpjes bekijken. Je zult zien: ze pikken het snel op!”

Tekst en interviews: Elleke van den Burg-Poortvliet.
Dit artikel is in mei 2016 verschenen in het opvoedmagazine Jente (nummer 22).