Fixed en growth mindset. Ik zet door tot het lukt!

Het ene kind bijt zich graag vast in een uitdaging, terwijl het andere niet eens aan iets moeilijks begint of snel opgeeft. Hoe komt dat? En hoe help je je kind positief te denken over zijn mogelijkheden en door te zetten?

“Ik kan het tóch niet!” roept mijn zoontje uit. Hij zit nog maar een paar weken op drumles en heeft een ingewikkeld ritme mee naar huis gekregen om te oefenen. Zijn drumleraar gelooft wel in ‘m: al snel merkte hij dat mijn zoontje muzikaal is. Maar eenmaal thuis gooit zoonlief zijn drumstokken in de hoek: boos en gefrustreerd.

Hoe zit dat? Mijn zoontje heeft gevoel voor ritme, maar zodra het een beetje moeilijk wordt, lijkt hij op te geven. Vindt hij drummen toch niet leuk? Is hij gewoon niet zo’n doorzetter? Of vooral onzeker?

Denkpatroon

Inmiddels weet ik dat de reactie van mijn zoontje kenmerkend is voor een fixed mindset. De laatste jaren is hier veel over bekend geworden door onderzoek van Carol Dweck, een Amerikaanse professor psychologie. Ze schreef er een bestseller over, die in het Nederlands vertaald is: Mindset, de weg naar een succesvol leven.

Een mindset is een manier van denken, een overtuiging, een denkpatroon. Als je een fixed (of vaste) mindset hebt, denk je dat je iets kan óf niet kan, en dat je daar weinig aan kunt veranderen. Daartegenover staat de growth mindset. Heb je deze groeimindset, dan denk je positief en in mogelijkheden: wie je ook bent, je kunt jezelf altijd verbeteren.

Heb je een groeimindset, dan denk je positief en in mogelijkheden: je kunt jezelf altijd verbeteren

Wat ben je slim!

Op YouTube staan veel filmpjes waarin Carol Dweck vertelt over haar onderzoek. Ze laat onder andere zien hoe een mindset ontstaat én dat je er invloed op kunt hebben. Zo liet Carol in een onderzoek negen- en tienjarige kinderen een reeks puzzels oplossen. Eerst kregen ze gemakkelijke puzzels. Na het oplossen ervan werd een deel van hen geprezen met woorden als: “Wow, wat ben je slim!” Ze kregen dus complimenten over hoe intelligent ze waren. Het andere deel kreeg complimenten als: “Wat heb je goed je best gedaan!” Kortom: hun inspanning werd beloond.

Daarna kregen de kinderen veel moeilijkere puzzels, waarbij hun hersenen écht moesten kraken. En wat bleek? Degenen die complimenten hadden gekregen over hun intelligentie, zeiden al snel dingen die bij een vaste mindset horen: “Ik ben niet slim genoeg, ik ben hier niet goed in.” Ze wilden het liefst terug naar de gemakkelijke puzzels.

De kinderen die complimenten hadden gekregen over hun inspanning, wilden juist verder met de moeilijke puzzels. Ze zagen ze als een uitdaging en wilden graag hard werken. Ze beseften: van moeilijke dingen kan ik leren. Een echte groeimindset dus.

Gevoelig voor beoordeling

Wat interessant! En wat kan ik er veel van leren, want hoe vaak zeg ik niet tegen mijn kinderen: “Wat slim van jou” of “Wat kun jij mooi tekenen.” Carol zegt in een van de filmpjes: “Ik ontdekte in mijn onderzoek dat kinderen heel gevoelig zijn voor de dingen waarop anderen hen beoordelen.” Met dit soort complimenten kan ik mijn kinderen dus onzeker maken. Als ze een volgende keer een moeilijke rekensom krijgen, kunnen ze denken: “Ik móét dit goed doen, want ik moet slim overkomen.” Als ze toch een fout maken, voelen ze zich slecht. Of ze beginnen er helemaal niet aan, omdat ze bang zijn om te falen.

The power of yet

Carol noemt drie belangrijke principes waarmee je je kind kunt helpen niet bang te zijn om fouten te maken en uitdagingen aan te gaan. Allereerst zegt ze: geef kinderen complimenten over het proces. Dat kan gaan over hun harde werken, aanpak, focus of volharding. Dat is beter dan het prijzen van talent of intelligentie. Carol: “Dat maakt kinderen kwetsbaar.”

Ten tweede is het slim om op je taalgebruik te letten. Carol benadrukt “de power of yet”, de kracht van het woordje nog. Als kinderen iets nieuws leren, is het goed te benoemen dat ze iets “nog niet kunnen”. Dan begrijpen ze dat ze aan het leren zijn.

Tot slot helpt het ook als je kinderen uitlegt hoe hun hersenen werken: elke keer als ze iets moeilijks doen, uit hun comfortzone stappen, vastlopen en iets leren, worden in hun brein sterkere verbindingen gemaakt. Na een tijd oefenen word je dus beter!

Geef kinderen complimenten over het proces. Dat kan gaan over hun harde werken, aanpak, focus of volharding

Ik kan het nóg niet

Indertijd heb ik geprobeerd toe te passen wat Carol ontdekte. Boven het drumstel van mijn zoontje heb ik twee posters gehangen. In rode letters heb ik op de ene geschreven: “Ik kan het tóch niet?” En op de andere, in groene letters: “Ik kan het nóg niet!” Toen hij de posters zag en er een voorzichtige glimlach op zijn gezicht verscheen, wist ik dat hij het begreep. Af en toe kon ik ‘m erop wijzen en praatten we erover. Steeds maar weer benadrukte ik: “Als je oefent, word je beter! En logisch dat je fouten maakt, je leert iets nieuws, dat hoort erbij!”

Op internet (www.hettalentenlab.nl) kwam ik een poster tegen: de leerkuil, gemaakt door Floor Raeijmakers, in Nederland autoriteit op het gebied van mindset. (Floor bedacht ook de personages Fixie en Growie, misschien ken je ze van werkboeken op de basisschool). Ook de leerkuil – die duidelijk maakt hoe het voelt als je aan het leren bent – heb ik aan mijn zoontje laten zien. Als je over die kuil kunt stappen, ben je waarschijnlijk niet aan het leren. Als je de kuil doorgaat wel, en dan komen vaak gedachten boven als: ik kan het niet, het is te moeilijk, ik stop ermee. Om aan de andere kant van de kuil te komen, helpen gedachten als: ik moet gewoon nog oefenen, ik zet door tot het lukt, ik kan hulp vragen.

“Logisch dat je fouten maakt. Je leert iets nieuws, dat hoort erbij!”

Of het mijn drummende zoontje geholpen heeft? Ik denk het. Kort geleden waren we een dagje uit in Amsterdam. Hij liep naast me, langs het IJ, en we keken uit op een immens gebouw met op de gevel: Conservatorium Amsterdam. Hij wees ernaar en zei terloops: “Mam, daar wil ik later wel naartoe”. Over een paar jaar zal blijken of dat dan nog steeds zo is. Maar hij ziet nu in ieder geval de mogelijkheid!

De filmpjes over Carol Dwecks onderzoek:

• www.youtube.com/watch?v=oFZAxX2ALUE
• www.youtube.com/watch?v=hiiEeMN7vbQ
• www.youtube.com/watch?v=_X0mgOOSpLU

Tekst: Elleke van den Burg-Poortvliet.
Dit artikel is in oktober 2019 verschenen in opvoedmagazine Jente (nummer 42).